Keynes John Maynard

KEYNES JOHN MAYNARD (1883–1946) – brytyjski ekonomista, główny teoretyk interwencjonizmu państwowego (wprowadzonego przez wiele państw w latach trzydziestych XX w. po wielkim kryzysie gospodarczym 1929–1934). Jego zdaniem główne wady kapitalizmu, takie jak kryzysy nadprodukcji, bezrobocie, nędza części społeczeństwa itp., można pokonać w ramach tego systemu przez racjonalne, aktywne sterowanie przez władzę wielkością inwestycji, od której zależy poziom zatrudnienia i efektywny popyt. Aby zapewnić równowagę gospodarczą, a zatem zapobiegać kryzysom, państwo powinno pobudzać inwestycje prywatne i uruchamiać przedsięwzięcia publiczne finansowane z zaciągniętych przez rząd pożyczek. Keynesizm, jako alternatywa dla ekonomii neoklasycznej, w szczególności rozwinął krytykę „anarchii ekonomicznej” kapitalizmu laissefairestycznego. W Ogólnej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza (1936, The General Theory of Employment, Interest and Money) K. rzucił wyzwanie klasycznemu sposobowi myślenia ekonomicznego i odrzucił wynikającą z niego wiarę w samoregulujący się rynek. K. dowodził, iż poziom aktywności gospodarczej, a co za tym idzie stopa bezrobocia, są ograniczone przez całkowitą wielkość popytu w ramach gospodarki. Jeśli obetnie się płace, to wówczas zmaleje siła nabywcza pieniądza, a tym samym wzrośnie popyt. W czasach wysokiej stopy bezrobocia K. zalecał, by rząd ożywiał gospodarkę przez zwiększanie wydatków publicznych albo przez obniżenie podatków. Wydający pieniądze rząd działa w efekcie jak „zastrzyk” popytu dla rynku. Budując np. autostradę, rząd stwarza miejsca pracy dla robotników budowlanych oraz popyt na materiały budowlane. Skutki tego działania przeniosą się na całą gospodarkę – np. robotnicy budowlani będą mieli więcej pieniędzy, za które będą mogli kupić więcej dóbr. K. określił to mianem efektu mnożnikowego. Jednocześnie zobowiązania podatkowe są „wycofywaniem” pieniędzy z gospodarki, bo obniżają globalny popyt i osłabiają aktywność ekonomiczną. Problem bezrobocia można rozwiązać nie za pomocą niewidzialnej ręki kapitalizmu, lecz dzięki interwencji rządu – w tym przypadku przez utrzymanie deficytu budżetowego, który oznacza, że rząd wydaje dosłownie za dużo. Keynesowskie zarządzanie popytem dawało rządom możliwość manipulowania zatrudnieniem i wskaźnikami wzrostu, a w rezultacie zabezpieczenia ogólnego dobrobytu. K. był także autorem teorii kasyna – przekonywał, że giełda papierów wartościowych działa jak kasyno, ponieważ jest zdominowana przez krótkookresowe transakcje spekulacyjne. [J.G. Otto]

Literatura: D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Ekonomia, Warszawa 1999 ■ L. Dubel, A. Korybski, Z. Markwart, Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce, Kraków 2002 ■ A. Heywood, Ideologie polityczne. Wprowadzenie, Warszawa 2008.