Nomenklatura kadrowa w administracji (nomenklatura partyjna)

NOMENKLATURA KADROWA W ADMINISTRACJI (nomenklatura partyjna) – pojęcie stosowane przede wszystkim w ramach → radzieckiego modelu administracji publicznej, charakteryzującego się nadzorem administracji publicznej przez partię komunistyczną. Nom. ówczesna to zespół stanowisk, których obsadzenie wymagało przyzwolenia odpowiednich instancji partii komunistycznej. Nom. nie dotyczyła wyłącznie stanowisk w administracji publicznej, ale także w instytucjach obieralnych (parlament, rady narodowe), życia gospodarczego (kierownictwo firm państwowych) i społecznego (kierownictwa organizacji społecznych, uniwersytetów, związków zawodowych). W krajach realnego socjalizmu upowszechniło się stosowanie tego pojęcia także w odniesieniu do grupy osób pełniących funkcje obsadzane na zasadzie nomenklaturowej. W politologii zachodniej i sowietologii pojawiły się nawet teorie, które uznawały nom. za klasę panującą w socjalizmie. Zasadę nomenklatury realizowano w różnych okresach, stosując łącznie – ale w różnych proporcjach – dwie zasady określane przez zachodnią sowietologię mianem rednees (ideowość) i expertness (fachowość). W przypadku niższych stanowisk mogli je obejmować bezpartyjni, ale zawsze konieczna była akceptacja lokalnej (zakładowej) komórki partyjnej. Ocenia się, że zasadą nom. w ZSSR objętych było ok. 3 mln stanowisk w 1982 r., w PRL – 180 tys. w 1980, a w socjalistycznej Czechosłowacji – 100 tys. stanowisk w 1970 r. Pojęcie nomenklatury partyjnej łączy się z patologiczną partyjnością. O ile w okresie Polski Ludowej oznaczało zlanie się aparatu partyjnego z aparatem państwowym, poprzez kierowanie na stanowiska urzędnicze osób będących członkami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Stronnictwa Demokratycznego i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, o tyle w ustroju demokratycznym zjawisko to może wystąpić w postaci obsady stanowisk w administracji publicznej przez osoby wskazane i popierane przez aktualnie rządzącą partię polityczną. Osoby przyjęte na skutek interwencji politycznej przeważnie nie kierują się interesem służby publicznej, nie muszą legitymować się wiedzą, kwalifikacjami i umiejętnościami, tylko posłuszeństwem wobec partii, która skierowała ich do tej pracy (J. Boć). (→ służba cywilna; neutralność polityczna; kierownicza rola partii wobec administracji) [D. Długosz, J. Itrich-Drabarek]

Literatura: L. Holmes, Politics in the Communist World, Oxford 1989 ■ R. Pichoja, Historia władzy w Związku Radzieckim 1945–1991, przekł. M. Głuszkowski, P. Zemszał, Warszawa 2011 ■ M. Voslensky, Nomenklatura. The Soviet Ruling Class, London 1984.