Rozdział polityka – administracja

ROZDZIAŁ POLITYKA – ADMINISTRACJA – we współczesnych demokracjach sferę polityczną wyodrębnia się ze sfery administracyjnej, a przynajmniej stara się z niej wyodrębnić, jako odrębną, rządzącą się szczególnymi zasadami, związanymi z faktem, że polityka jest dziedziną walki o władzę toczoną przez stronnictwa polityczne o odmiennych programach. Władza ta jest wykonywana w imieniu większości przez administrację składającą się personalnie z osób zajmujących stanowiska polityczne – decyzyjne, które są obsadzane przez zwycięskie w wyborach stronnictwa polityczne, oraz z osób zajmujących stanowiska wykonawcze, których związek z polityką może być bardzo różny (w zależności od przyjmowanych w państwach rozwiązań) – od pełnej apartyjności i neutralności politycznej, aż po partyjność i brak politycznej neutralności. Przyjmuje się (choć w różnych krajach w różnym stopniu), że pewna liczba stanowisk ściśle politycznych niezbędna jest do wdrażania programów politycznych. Ze względu na to, że w ramach współczesnej administracji publicznej czynnik polityczny i partyjny przenikają się z zawodowym czynnikiem urzędniczym, kwestia politycznej neutralności jako postulatu, aby aparat państwa nie był w swych działaniach wykonawczych wyłącznie ramieniem rządzącej partii politycznej, jest kluczowa, a jednocześnie trudna do jednoznacznego rozwiązania. Jest tak ze względu na fakt, że urzędnicy powinni lojalnie realizować program polityczny rządu mającego legitymację wyborczą, a jednocześnie powinni stanowić pamięć instytucjonalną państwa, którego nie da się sprowadzić do rządzącej partii politycznej, oraz gwarantować równe traktowanie obywateli, niezależnie od ich poglądów politycznych. Zakaz członkostwa urzędników w partiach politycznych (nie wszędzie stosowany) nie jest jedynym środkiem zabezpieczenia neutralności politycznej administracji publicznej. Takim środkiem jest sformułowanie zasady neutralności politycznej służby cywilnej w postaci określonych nakazów i zakazów (katalogu obowiązków) dotyczących postępowania urzędnika, niesprowadzających się wyłącznie do kwestii partyjnej przynależności urzędnika. Modele rozdziału sfery polityki od administracji publicznej mogą być różne: 1. służba cywilna stanowiąca stały trzon instytucji administracyjnych oraz skupienie doradców ministrów w gabinetach politycznych; 2. uznanie najwyższych stanowisk administracyjnych (wiceministrowie, wyżsi menedżerowie publiczni) za polityczne lub podlegające kryteriom politycznym; 3. ustanowienie stanowiska cywilnego „niepolitycznego” wiceministra; 4. zapewnienie partiom politycznym i ministrom procentowego udziału w obsadzaniu stanowisk w administracji; 5. wskazanie stanowisk, których obsadzanie dokonuje się z pominięciem czynnika politycznego lub z jego wpływem określonym w prawie (konkursy, rekrutacja za pomocą tzw. firm headhunterskich, awanse wewnętrzne w ramach służby cywilnej). (→ neutralność polityczna; służba cywilna) [D. Długosz]

Literatura: B. Kudrycka, Neutralność polityczna, Warszawa 1998 ■ B. Page, Political Authority and Bureaucratic Power. A Comparative Analysis, New York 1992 ■ B.G. Peters, Administracja w systemie politycznym, Warszawa 1999.