Mentoring w służbie cywilnej

MENTORING W SŁUŻBIE CYWILNEJ – praktyka zarządzania zasobami ludzkimi w sferze publicznej. Jej fundamentem jest dobrowolna relacja między mentorem a mentee – uczniem, sprzyjająca rozwojowi zawodowemu ucznia, uwzględniająca jego indywidualne atuty. Dostarcza uczniowi szerszej perspektywy w oglądzie zawodowej rzeczywistości, sposobie pełnienia ról zawodowych oraz inspiruje nowe sposoby rozwiązywania potencjalnych problemów. Ment. jako praktyka zarządzania polega na wykorzystaniu kapitału intelektualnego oraz emocjonalnego zaangażowania w proces funkcjonowania organizacji/urzędu. Jest formą zindywidualizowanego podejścia do pracownika i jego rozwoju, a nie wyłącznie traktowaniem go jako elementu struktury organizacyjnej. Celem ment. w → służbie cywilnej jest: adaptacja do nowych i/lub zmieniających się warunków; przekazywanie wiedzy specjalistycznej i doświadczenia; planowanie rozwoju zawodowego na wszystkich szczeblach kariery; rozwijanie samoświadomości i aktywizacja własnych potencjałów; odkrywanie kierunków własnego rozwoju. Ment. jest partnerską relacją między mistrzem a uczniem zorientowaną na aktywizowanie i rozwijanie potencjału intelektualnego, emocjonalnego i organizacyjnego ucznia. Opiera się na inspiracji, stymulowaniu, dobrej komunikacji i przywództwie. Obejmuje również doradztwo, ewaluację i wspieranie podopiecznego w osiąganiu sukcesów. Ment. to proces dynamiczny, polegający na specyficznej odmianie nauczania – uczenia się. Obejmuje dwa poziomy wiedzy: tzw. cichą wiedzę o specyfice funkcjonowania konkretnej organizacji oraz wiedzę twardą, związaną z kompetencjami niezbędnymi do funkcjonowania w danej organizacji. Oznacza to, że ment. przypomina procesy zarządzania wiedzą i kompetencjami. Chodzi w tym przypadku o kapitał intelektualny oraz emocjonalne zaangażowanie w proces funkcjonowania organizacji. Mentor to przewodnik, który pobudza do zmiany w taki sposób, aby stała się ona częścią potrzeb ucznia. Nie chodzi tu o narzucanie konieczności zmiany, doskonalenia się czy uczenia specyfiki organizacji/instytucji, lecz o osiąganie celów zawodowych podopiecznego. Właściwością ment. jest przywództwo rozumiane jako relacja między mentorem a uczniem. Relacja ta nie ma charakteru stałego i ewoluuje wraz z czasem, zmianami w zakresie jakości interakcji oraz wzajemnej kontroli nad jej przebiegiem. Relacyjny charakter ment. oznacza, że bycie mentorem wymaga swoistej równowagi między cechami osobowości i intelektu mentora oraz niedopuszczaniem do marginalizacji jednej z nich na rzecz dominacji innej. Do tych cech zalicza się: sprawczość, odwagę, integralność i wierność wartościom, zaufanie, erudycję oraz fachową wiedzę z określonej dziedziny. W odniesieniu do ucznia relacyjny charakter ment. oznacza dobrowolne współtworzenie relacji, aktywne działanie na rzecz jej wysokiej jakości oraz wyrażanie chęci uczenia się. Relacje mogą być autentyczne, prorozwojowe – i jako takie są przeciwieństwem relacji „na niby”, udawanego zainteresowania osobą ucznia i przekazywaniem udawanych, fikcyjnych cech własnych. Właściwością ment. jest również jego komunikacyjny charakter. Realizuje się on poprzez zachowania komunikacyjne obu stron. Komunikowanie się między mentorem i uczniem wymaga respektowania zasad sprzyjających osiąganiu porozumienia i lepszego poziomu współdziałania. Zasady te to: kultura osobista, eksponowanie podobieństw w zakresach, które są możliwe do zaakceptowania, szczerość i otwartość w formułowaniu sądów, unikanie generalizujących ocen, formułowanie komunikatów zwrotnych (feedbeck) oraz aktywne słuchanie. Ment. może stać się dysfunkcjonalny w przypadku, gdy mentor nie dostrzega zmian zachodzących w zawodowym funkcjonowaniu ucznia i petryfikuje relację. Stałość w sposobie pełnienia roli mentora skutkuje przyjęciem dominatywnych zachowań, autorytaryzujących relację z uczniem. W takim przypadku ment. traci swój pierwotny sens. Dysfunkcjonalność ment. jest również skutkiem barier i trudności komunikacyjnych, wynikających z przyjętego stylu komunikowania. Styl niepartnerski, polegający na inicjowaniu komunikacji ze względu na własne potrzeby oraz z własnej perspektywy, nieuwzględniający potrzeb ucznia, jest zaprzeczeniem ment. Wdrożenie i upowszechnienie ment. może skutkować redukcją dysfunkcji, które należy sytuować na poziomie psychologicznym (tzw. czynnik ludzki), ale ich skutki odzwierciedlają się na poziomie organizacyjnym, zarządczym oraz na poziomie stosunków z otoczeniem. [E.M. Marciniak]

Literatura: D. Cluttenburck, Każdy potrzebuje mentora. Jak kierować talentami, przekł. H. Debatory, Warszawa 2002 ■ J. Itrich-Drabarek, Uwarunkowania, standardy i kierunki zmian służby cywilnej w Polsce na tle europejskim, Warszawa 2010.