Radny

RADNY – przedstawiciel (reprezentant) lokalnej lub regionalnej wspólnoty, zasiadający w wieloosobowym organie stanowiącym i kontrolnym, czyli radzie lub sejmiku. R. wybierany jest w wyborach bezpośrednich, jego mandat trwa pięć lat (kadencja rady/sejmiku). W zakres mandatu r. wchodzą określone uprawnienia i obowiązki. Mandat objęty jest ochroną prawną (r. korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla → funkcjonariuszy publicznych, w tym z zakresu ochrony stosunku pracy oraz zwolnienia od pracy). R. nie jest traktowany jako reprezentant wyborców ze swojego okręgu wyborczego – ma obowiązek kierowania się dobrem całej wspólnoty lokalnej/regionalnej. Towarzyszy temu ustawowy obowiązek utrzymywania stałej więzi z mieszkańcami oraz ich zrzeszeniami (organizacjami), chociaż r. nie jest związany instrukcjami wyborców. R. powinien przyjmować postulaty mieszkańców oraz przedstawiać je do rozpatrzenia organom samodzielnym i pomocniczym: radzie/sejmikowi, właściwym komisjom organów stanowiących, zarządowi bądź wójtowi/burmistrzowi/prezydentowi miasta. Wykonywanie mandatu r. musi być zabezpieczone przed potencjalnymi nieprawidłowościami (nadużyciami), które mogłyby stanowić sprzeniewierzenie się woli wyborców. Zatem r. nie może prowadzić działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia komunalnego jednostki samorządowej, w której uzyskał mandat (incompatibilitas w sensie materialnym). Nie może być również zatrudniony w urzędzie samorządowym jednostki terytorialnej, w której uzyskał mandat, a także pełnić funkcji kierownika lub zastępcy kierownika samorządowej jednostki organizacyjnej, być posłem, senatorem, wojewodą i wicewojewodą (incompatibilitas w sensie formalnym). Obowiązkiem r. jest złożenie oświadczenia majątkowego. R. ma obowiązek udziału w pracach rady/sejmiku, której/którego jest członkiem; ma także prawo brania udziału w pracach komisji, której nie jest członkiem (bez prawa udziału w głosowaniu). Mogą być tworzone kluby radnych we wszystkich organach stanowiących (w małych jednostkach – co najmniej 3 r., w dużych – 1/10 ogółu r.). W wykonywaniu mandatu r. ma prawo, jeżeli nie narusza to dóbr osobistych innych osób, do uzyskiwania informacji i materiałów, wstępu do pomieszczeń instytucji samorządowych, w tym spółek handlowych z udziałem samorządowych osób prawnych (→ organ stanowiący i kontrolny samorządu terytorialny) (→ organ stanowiący i kontrolny samorządu terytorialny) [ T. Słomka ].

Literatura: A. Krajewska, Radni a partycypacja publiczna, Instytut Spraw Publicznych, „Analizy i Opinie” 2013, nr 5 ■ Status prawny rady gminy, red. M. Chmaj, Warszawa 2012.