Administracja

ADMINISTRACJA – z jęz. łacińskiego: ministrare – służenie, wykonywanie, czynność podporządkowana rozkazom. Pisane z przyrostkiem ad („ku”) – nadającym temu działaniu cechę potencjalnej celowości – słowo to jest synonimem: pomocy, służby, przewodnictwa, kierownictwa, prowadzenia, zarządu, zarządzania lub organizowania dla osiągnięcia ustalonego celu itp. Jak podkreślał Emanuel Iserzon, odcień celowości działania uczynił ten termin odpowiedniejszym do oznaczenia czynności kierowania. Sam wyraz administrare spolszczył się w formie „administrować” (stąd administracja). Zdaniem Iserzona administrować to znaczy tak kierować realizacją poszczególnych zadań, aby stosowane środki były odpowiednie do osiągnięcia wytycznego celu. W literaturze przedmiotu występuje wiele różnych definicji terminu „administracja”. Różnorodność wynika przede wszystkim z czasu ich definiowania oraz panujących wówczas uwarunkowań społecznych, gospodarczych i politycznych. Eugeniusz Ochendowski podkreśla, że taki stan rzeczy nie wynika z braku umiejętności naukowego ujęcia tej kwestii przez doktrynę, lecz znajduje swoje podłoże w cechach charakterystycznych a. w obszarach jej działania, jej strukturze i formach działania, które są tak zróżnicowane, że ich pełne zdefiniowanie wydaje się prawie niemożliwe. Ponad 100 lat temu Gerard Cooreman – ówczesny premier Belgii – stwierdził, że przez a. rozumiemy trzy rzeczy związane ze sobą, lecz różne: całość atrybucyj władzy wykonawczej, wykonywanie tych atrybucyj, ogół funkcjonariuszy i pracowników, czyli personel administracyjny. Natomiast Henryk Fayol – kontestując taką perspektywę oceny – stwierdził, że a. obejmuje nie tylko urzędy i służby państwowe, ale przedsiębiorstwa wszelkiego rodzaju, każdej wielkości, formy i celu. W podobnym tonie wypowiadał się Stanisław Kasznica, który uważał, że słowa a. używamy dla określenia działalności trwałej i planowej, ogarniającej pewną grupę ludzi i wielość dóbr i zmierzającej w ostatecznym swym celu do zaspokojenia potrzeb – własnych administrującego lub cudzych. Jego zdaniem a. jest zatem zjawiskiem występującym w każdej bodaj dziedzinie życia ludzkiego. Administrują (zarządzają) i jednostki (osoby fizyczne), i zrzeszenia czy związki (osoby prawne), i państwo. Termin „administracja” bez żadnego kwalifikatora używany w zarysowanym powyżej znaczeniu zbliżony jest do znaczenia potocznego. Dołączenie kwalifikatora znacząco zmienia tę sytuację. Przez doprecyzowanie i wskazanie, że chodzi np. bądź o a. prywatną, bądź publiczną, dokonuje się istotnego zacieśnienia znaczenia. Zdaniem Janusza Borkowskiego przymiotniki: państwowy, publiczny i prywatny, wiążą czynności, osoby i struktury z określonymi układami zależności, interesami, przesłankami działania i założeniami polityki. Niemal od zarania dziejów administracja publiczna (historycznie określana również mianem królewskiej, książęcej, państwowej itd.) występowała w roli sługi ustroju i aparatu wykonawczego władzy publicznej. Dopiero od XVIII w. a. zaczęła charakteryzować się szczególnymi cechami, typowymi również dla tej nam współczesnej. Cechy te możemy sprowadzić do trzech jej aspektów: oparcie w przeważającej mierze na systemie biurokratycznym, objęcie przez a. znacznego obszaru spraw o znaczeniu społecznym oraz oparcie jej działania na generalnych normach prawnych. Zwiększanie aktywności władz publicznych w zakresie stanowienia prawa spowodowało dalszą zmianę w sposobie postrzegania a. Pojęcie a. odpowiada bowiem poglądom i ideom polityczno-prawnym związanym z określonym etapem rozwoju społeczeństwa (→ administracja publiczna; administracja rządowa; administracja samorządowa) [K. Mroczka].

Literatura: E. Iserzon, Prawo administracyjne, Warszawa 1968 ■ H. Izdebski, M. Kulesza, Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne, Warszawa 2004 ■ E. Ochendowski, Prawo administracyjne. Część ogólna, Toruń 2004.