Administracja rządowa

ADMINISTRACJA RZĄDOWA – występujące od okresu II Rzeczypospolitej (z wyjątkiem lat 1950–1990) określenie podstawowej części administracji państwowej (rozumianej, w ramach szerszego pojęcia → administracji publicznej, jako scentralizowany aparat władzy publicznej), która jest kierowana przez radę ministrów, a zwierzchnikiem jej pracowników jest prezes rady ministrów. A.rz. dzieli się na centralną (→ administracja centralna) i terenową. W ujęciu podmiotowym organami centralnej a.rz. są: rada ministrów, ministrowie kierujący określonymi działami a.rz. (działy te, jako zespoły zadań i kompetencji, są określone w ustawie o działach a.rz.; obecnie są 32 działy: od administracji publicznej do żeglugi śródlądowej; → działy administracji rządowej) i kierownicy urzędów centralnych, albo podlegli bezpośrednio prezesowi rady ministrów bądź ministrowi kierującemu odpowiednim działem a.rz., albo przez nich nadzorowani. Terenowa a.rz. dzieli się na zespoloną i niezespoloną. Zwierzchnikiem a.rz. zespolonej i jednocześnie organem tej administracji w województwie jest → wojewoda, którego Konstytucja RP określa jako przedstawiciela rady ministrów w województwie; pozycję wojewody precyzuje ustawa o wojewodzie i a.rz. w województwie. Do organów a.rz. zespolonej w województwie należą w szczególności: wojewódzki kurator oświaty, wojewódzki konserwator zabytków oraz kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży (policji, państwowej straży pożarnej i inspekcji, takich jak sanitarna, weterynaryjna czy nadzoru budowlanego) – niektóre z tych służb, inspekcji i straży na szczeblu powiatu (policja, państwowa straż pożarna, inspekcja sanitarna, inspekcja nadzoru budowlanego), pozostając częścią a.rz., jako powiatowe służby, inspekcje i straże podlegają w ustawowo określonym zakresie staroście. Zasadniczo organy administracji zespolonej w województwie nie mają własnego aparatu pomocniczego (urzędów) i są obsługiwane przez urząd wojewódzki będący aparatem pomocniczym wojewody. Niezespoloną a.rz. tworzą terenowe organy a.rz. podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi a.rz. oraz kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu a.rz. w województwie; są to, przykładowo, dyrektorzy izb administracji skarbowej wraz z naczelnikami urzędów skarbowych i urzędów celno-skarbowych, dyrektorzy urzędów górniczych, dyrektorzy urzędów statystycznych i regionalni dyrektorzy ochrony środowiska. W urzędach a.rz. (centralnych i terenowych) działa korpus → służby cywilnej, którego zwierzchnikiem jest prezes rady ministrów. Obecne brzmienie ustawy o służbie cywilnej, ustalone od 2015 r., ze względu na szczególny status osób zajmujących wyższe stanowiska w służbie nie w pełni odpowiada celowi istnienia służby cywilnej określonemu w Konstytucji jako zapewnienie zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa. Sprawami z zakresu a.rz., w ujęciu przedmiotowym (funkcjonalnym), są sprawy należące do zakresu działania terenowych organów a.rz., jak również sprawy ustawowo przekazane, jako → zadania zlecone z zakresu a.rz., organom → samorządu terytorialnego. Organy samorządu na ustawowo określonych zasadach i w ustawowym trybie mogą na mocy porozumienia przejąć od właściwych terenowych organów a.rz. określone zadania z zakresu a.rz. (→ zadania powierzone) [ H. Izdebski ].

Literatura: Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i w orzecznictwie, red. M. Stahl, Warszawa 2016; System prawa administracyjnego, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, t. 6: Podmioty administrujące, Warszawa 2011; J. Zimmermann, Prawo administracyjne, Warszawa 2016