Etyka zawodowa

ETYKA ZAWODOWA – określenie obowiązków moralnych oraz sformułowanie zakazów i nakazów, jakimi winni kierować się pracownicy i urzędnicy administracji publicznej. Według Iji Lazari-Pawłowskiej e.zaw. to spisane normy, które odpowiadają na pytania, jak ze względów moralnych przedstawiciele danego zawodu powinni lub nie powinni postępować. E.zaw. dotyczy wszystkich grup społecznych. Uniwersalne wskazania etyczne występują w każdej grupie zawodowej, należą do nich m.in.: sumienność, rzetelność, należyta staranność, osobiste zaangażowanie, zawodowość. Specyfika pewnych zawodów wymaga jednak szczególnych nakazów i akcentowanie moralnych obowiązków nałożonych na danych pracowników oraz regulacji stosunków w ramach danej grupy zawodowej. E.zaw. stanowi uzupełnienie etyki ogólnej, gdyż nakłada na daną grupę zawodową nowe obowiązki moralne. E.zaw. tłumaczy postulaty etyki ogólnej na język praktyki zawodowej oraz odpowiada na pytania o postępowanie etyczne w ramach wykonywania danego zawodu, opierając się na konkretnych rozwiązaniach i znajomościach jego specyfiki. Zasady e.zaw. tworzy się po to, by dopasować normy zawodowe do przyjętych w danej kulturze zasad moralnych. Zadaniem e.zaw. w administracji publicznej jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, jaką przyjąć postawę, aby lepiej wykonywać zawód urzędnika, budować jego prestiż, rozwiązywać dylematy zawodowe, podpowiadać w sytuacjach obyczajowych, rozwiązywać problemy i konflikty, jak nie popaść w sankcje przewidziane wobec sprawcy niewłaściwego zachowania. E.zaw. jest przypisana do zawodu → urzędnika, jest w nim niezbędna, ponieważ działa on na rzecz dobra wspólnego, a klient/obywatel ma niewielką możliwość kontrolowania działań urzędników. Na treść e.zaw. urzędników mają wpływ następujące czynniki: założenia etyki ogólnej, tradycje administracji publicznej, warunki zewnętrzne funkcjonowania administracji publicznej, w tym warunki życia i potrzeby społeczeństwa, a także ustrojowa pozycja administracji, system społeczno-polityczny oraz procesy europeizacji i globalizacji, charakter zadań wypełnianych przez urzędników, ich społeczna ranga, miejsce urzędników w hierarchii społecznej, prawa i obowiązki urzędników, rola i zadania kadry kierowniczej w administracji publicznej. E.zaw. wiąże się z kulturą organizacyjną urzędu. Podstawową zasadą odpowiedzialności zawodowej jest primum non nocere – przede wszystkim nie szkodzić. Do zadań e.zaw. w przypadku administracji publicznej należy: sprzyjanie dobremu wykonywaniu zawodu, wzbudzanie zaufania społeczeństwa oraz polityków, wzmocnienie poczucia obowiązku zawodowego, regulowanie stosunków między urzędnikami – ze szczególnym naciskiem położonym na czynniki ważne przy wykonywaniu każdego innego zawodu, takie jak: solidarność zawodowa, wzajemna pomoc, życzliwość, przekazywanie informacji i wiedzy zawodowej, przede wszystkim młodszym pracownikom. E.zaw. kadr administracji publicznej obejmuje zestaw podstawowych reguł odnoszących się do wykonywania obowiązków służbowych: rzetelność, profesjonalizm, neutralność polityczna, bezstronność, gospodarność. Do sfery e.zaw. należy także zabezpieczenie urzędników przed zagrażającym im pokusom i niebezpieczeństwami nadużyć mających związek z wykonywaną pracą – w postaci → letaprywacji, → mobbingu, kumoterstwa itp. Zasady e.zaw. powinny także wyznaczać zachowania urzędników poza służbą [ J. Itrich-Drabarek ].

Literatura: J. Itrich-Drabarek, Etyka zawodowa funkcjonariusza służb państwowych, Warszawa 2016; I. Lazari-Pawłowska: Etyki zawodowe jako role społeczne, [w:] Etyka zawodowa, red. A. Sarapata, Warszawa 1971; M. Środa, Etyka zawodowa, „Wiedza i Życie” 1995, nr 12.