Prawo urzędnicze

PRAWO URZĘDNICZE – pojęcie określające szereg rozwiązań konstytucyjnych, ustawowych, rozporządzeń i zarządzeń mających na celu regulację publicznoprawnego statusu pracowników i urzędników zatrudnionych w urzędach organów administracji publicznej oraz w innych urzędach i jednostkach w strukturze administracji publicznej. Część badaczy nazywa go też prawem służby publicznej, co oznacza, że regulacje pr.urz. obejmują normy prawne kierowane do osób zatrudnionych przy wykonywaniu zadań z zakresu administracji publicznej we wszystkich jednostkach państwa. Pracownik państwowy jako kategoria normatywna mógłby uzasadniać szerokie ujęcie pr.urz., jednak posługują się nim jedynie umowy międzynarodowe w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, gdzie przez pracownika państwowego rozumie się osoby fizyczne pełniące funkcje państwowe dla rządu. Historycznie w Polsce posługiwano się określeniem pr.urz. w okresie międzywojennym i tuż powojennym. Od lat 50. XX wieku pr.urz. w Polsce ulegało ciągłej ewolucji, łącznie z nazwą – używano pojęć prawo służby państwowej, prawo pracowników administracji państwowej. Powrót do klasycznych koncepcji pr.urz. w Polsce nastąpił po uchwaleniu ustawy o pracownikach urzędów państwowych w 1982 roku. Przedmiotem pr.urz. są urzędnicze stosunki pracy, tzn. stosunki prawne, którym podlegają osoby rekrutowane do pracy w urzędzie, zatrudnione na stanowiskach urzędniczych (wykonujące zadania mające publicznoprawny charakter, podlegające regulacjom określonym w → pragmatykach urzędniczych). W Polsce pr.urz. obejmuje się osoby zatrudnione na stanowiskach urzędniczych w administracji rządowej (członków korpusu służby cywilnej i służby zagranicznej), samorządowej (pracowników samorządowych) oraz w pozostałych urzędach państwowych (urzędników państwowych zatrudnionych np. w Kancelarii Sejmu, Senatu, Prezydenta RP, Biura RPO). Poza pr.urz. pozostają osoby zatrudnione w urzędach na innych niż urzędniczych stanowiskach pracy (np. na stanowiskach obsługi), funkcjonariusze służb państwowych tzw. mundurowych (Straż Graniczna, Służba Więzienna, Służba Celno-Skarbowa, Policja, Państwowa Straż Pożarna, Służba Ochrony Państwa, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Agencja Wywiadu i Straż Marszałkowska oraz wojsko), sędziowie i prokuratorzy. Zdaniem Teresy Górzyńskiej pr.urz. nie należy kwalifikować jako prawa pracy ze względu na ścisły związek regulacji pr.urz. z funkcjonowaniem administracji publicznej jako struktury państwa. (→ urzędnik) [ J. Itrich-Drabarek ]

Literatura: T. Górzyńska, Polskie prawo urzędnicze – kryzys tożsamości, Warszawa 2016 ■ J. Itrich-Drabarek, The Civil Service in Poland – Theory and Experience, Frankfurt am Main 2015 ■ E. Ura, Prawo urzędnicze, Warszawa 2012.