Kierownicza rola partii wobec administracji

KIEROWNICZA ROLA PARTII WOBEC ADMINISTRACJI – teoretycy partii komunistycznej wyróżniali następujące formy realizacji kierowniczej roli partii w stosunku do administracji (państwa): 1. wytyczanie przez partię programu działania dla państwa; 2. wysuwanie członków partii na kierownicze stanowiska państwowe; 3. kontrola polityczna partii nad działalnością państwa, m.in. poprzez równoległe struktury partyjne (wydziały komitetu centralnego, wojewódzkiego itd.); 4. kierownictwo partyjne w państwowych organach przedstawicielskich (kluby, zespoły partyjne w parlamencie, radach narodowych); 5. funkcjonowanie organizacji partyjnych w urzędach administracji publicznej. Zwieńczeniem kierowniczej roli była tzw. konstytucjonalizacja kierowniczej roli partii w konstytucjach państw byłego bloku radzieckiego począwszy od lat sześćdziesiątych (np. w PRL w 1976, w ZSRR w 1977). Te teoretyczne założenia niewiele różniły się od praktyki, przyznawały to nawet podręczniki partyjne, odwołując się do teorii państwa Lenina i tłumacząc to reprezentowaniem przez partię najbardziej postępowej w historii klasy społecznej, tj. klasy robotniczej, a od lat siedemdziesiątych XX w. – koncepcją partii jako reprezentacji ogółu społeczeństwa w warunkach zaniku sprzeczności klasowych. Od lat sześćdziesiątych–siedemdziesiątych XX w. można obserwować łączenie najwyższej funkcji partyjnej („gensek”) z pełnieniem funkcji głowy państwa (prezydenta, przewodniczącego rady najwyższej / państwa itp. – np. Leonid Breżniew, Gustaw Husak, Wojciech Jaruzelski). Znaczenie kierowniczej roli partii wobec administracji ukazuje dobrze przykład ministerstw w krajach komunistycznych, np. w urzędach ministerstw w PRL pierwszy sekretarz podstawowej organizacji partyjnej miał status odpowiadający wiceministrowi. (→ radziecki model administracji) [D. Długosz]

Literatura: R.J. Hill, P. Frank, Soviet Communist Party, 3rd edn, London 1986 ■ A. Łopatka, Kierownicza rola partii komunistycznej w stosunku do państwa socjalistycznego, Poznań 1963 ■ PZPR jako machina władzy, red. D. Stola, K. Persak, Warszawa 2012.