Pluralizm

PLURALIZM (łac. pluralis – mnogi) – w swoim najszerszym znaczeniu to wiara w różnorodność lub dążenie do różnorodności, wielorakości w istnieniu wielu rzeczy. To teoria, w myśl której rzeczywistość składa się z bytów różnorakich, niesprowadzalnych do jednej realności. Jako pojęcie opisowe p. może wskazywać na występowanie: konkurencji między partiami (p. polityczny), różnorodności wartości etycznych (p. moralny lub p. wartości) i rozmaitości poglądów kulturowych (p. kulturowy) itd. W węższym znaczeniu p. jest teorią dotyczącą dystrybucji władzy politycznej. P. jest gwarancją, że władza została szeroko i równomiernie rozproszona we wspólnocie i nie ma jednej grupy – elity czy klasy rządzącej, która niepodzielnie determinuje politykę. Dzięki rywalizacji różnych grup wolność jednostki zostaje zabezpieczona. Z pluralistycznego punktu widzenia polityka jest areną ścierania się różnych podmiotów, ale żaden z nich nie powinien mieć dominującej względem innych pozycji. P. polityczny jako wizja rzeczywistości wyrasta z zaprzeczenia przekonaniom o możliwości istnienia ciała politycznego zdolnego do reprezentowania jednolitej woli politycznej zorganizowanej wspólnoty. Każda wspólnota polityczna jest ze swej natury agregacją różnorodnych grup i nietożsamych interesów, tak więc nie ma w rzeczywistym sensie jednego politycznego celu. W pluralistycznej tradycji politycznej jednostka ma niczym nie ograniczoną możliwość partycypacji politycznej. Jako pojęcie o charakterze normatywnym p. stanowi, że różnorodność jest zdrowa i pożądana – stoi na straży wolności jednostki i sprzyja debacie, polemice i zrozumieniu. Demokracje to z reguły systemy pluralistyczne. Stwarzają swobodę manifestowania wszelkich odmienności – byle nie godzących w bezpieczeństwo, dumę i własność współobywateli oraz w elementarne zasady ładu państwowego. Państwo pluralistyczne jest czymś więcej niż państwo tolerancyjne. Legalność, prawomocność jego władzy opiera się na założeniu, że państwo składa się z wielu różnych grup odmiennych pod względem rasowym, etnicznym, różniących się pod względem wyznawanych wartości, wiary i ideologii oraz że są one wszystkie równymi partnerami; nie są zaledwie tolerowane przez większość. (→ demokracja) [J.G. Otto]

Literatura: F. Gross, Tolerancja i pluralizm, Warszawa 1992 ■ A. Heywood, Ideologie polityczne. Wprowadzenie, Warszawa 2008 ■ Leksykon pojęć politycznych, red. M. Karwat, J. Ziółkowski, Warszawa 2013.