Budżet partycypacyjny

BUDŻET PARTYCYPACYJNY (zwany również budżetem obywatelskim) – forma partycypacji publicznej, → współrządzenia lokalnego, w której mieszkańcy jednostek samorządu terytorialnego decydują o alokacji części środków publicznych. Pierwszy b.p. powstał w 1989 r. w Porto Alegre (w stosunkowo bogatym brazylijskim rejonie Rio Grande do Sul), pod hasłem zwiększenia uczestnictwa obywateli, zwłaszcza z ubogich dzielnic, w sprawach publicznych. W Polsce rozpowszechnieniem b.p. w dużej mierze zajęły się → organizacje pozarządowe. Jednym z pionierów było Centrum Rozwoju Inicjatyw Społecznych z Rybnika, które od listopada 2009 do października 2010 r. zrealizowało projekt „Dwa bieguny – różne krańce miasta, różni obywatele”. Eksperyment w Rybniku nie był początkowo kontynuowany i dopiero w 2013 r. władze miasta zdecydowały się na wprowadzenie b.p.; wcześniej, w 2011 r., Sopot stał się pierwszym miastem, które oficjalnie wprowadziło b.p. Funkcjonowanie b.p nie podlega odrębnym regulacjom prawnym – podstawą jest samodzielność finansowa jednostek samorządu terytorialnego jako zasada konstytucyjna oraz przepisy dotyczące → konsultacji społecznych w ustawach ustrojowych samorządu terytorialnego. B.p. jest formalnie rodzajem konsultacji społecznych, o wiążącym znaczeniu dla organów władzy ze względu na swoją formę. Decyzje są podejmowane przez mieszkańców w głosowaniu: zarówno w sposób tradycyjny, jak i w niektórych gminach poprzez Internet, mieszkańcy oddają głosy na najciekawsze/najważniejsze projekty, zgłoszone wcześniej przez członków tejże → wspólnoty lokalnej. W głosowaniu stosowane są różnorodne procedury, mogą być dostosowane do lokalnych warunków, np. w niektórych jednostkach samorządu terytorialnego możliwy jest udział niepełnoletnich mieszkańców, głosuje się odrębnie na projekty małe – dzielnicowe i duże – ogólnomiejskie itd. (→ demokracja partycypacyjna) [ M. Sidor ].

Literatura: Participatory budgeting. Public sector governance and accountability series, red. A. Shah, Washington 2007 ■ M. Sidor, Budżet partycypacyjny – doświadczenia największych polskich miast, [w:] Miasta – społeczne aspekty funkcjonowania, red. K. Kuć-Czajkowska, M. Sidor, Lublin 2014.