Absolutorium

ABSOLUTORIUM (łac. absolutorium – uniewinnienie, zwolnienie, skwitowanie) – forma kontroli podmiotów egzekutywy, dokonywana przez organy stanowiąco-kontrolne. Istotą tej kontroli jest ocena gospodarki finansowej – dochodów i wydatków. W polskim porządku ustrojowym można wyróżnić: abs. wobec rady ministrów określone przede wszystkim przepisami konstytucji oraz abs. wobec organów jednostek samorządu terytorialnego, dokonywane na podstawie przepisów niższej rangi. Szczególnie w przypadku rady ministrów można traktować abs. jako specyficzną formę sprawowania przez sejm politycznej kontroli nad rządem. Jej specyfika przejawia się w cykliczności (rozliczenie roku budżetowego), następczym charakterze (kontrola i ocena wykonania budżetu), włączeniu czynnika legalizmu oraz wyraźnie wyodrębnionym polu kontroli – parlament nie powinien się bowiem kierować przesłanką oceny globalnej działalności rządu, lecz jedynie prowadzonej przez radę ministrów polityki finansowej na podstawie konkretnej ustawy budżetowej. Kontrola obejmuje cały rok budżetowy, bez względu na to, ile rządów realizowało w tym czasie ustawę budżetową; sprawozdanie o wykonaniu ustawy budżetowej zostaje zatem przedstawione sejmowi przez rząd aktualnie urzędujący i obejmuje cały rok budżetowy. Jednocześnie ze sprawozdaniem rady ministrów przedstawiona zostaje opinia → Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie wykonania przez rząd ustawy budżetowej. Według zapisów konstytucji RP sejm rozpatruje przedłożone przez rząd sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią NIK podejmuje uchwałę o udzieleniu bądź odmowie udzielenia radzie ministrów abs. Odmowa udzielenia abs. nie pociąga za sobą konieczności podania się rządu do dymisji (inaczej niż w tzw. małej konstytucji z 1992 r.), co należy uznać za istotny element racjonalizacji parlamentarnego systemu rządów. W przypadku organów samorządu terytorialnego postępowanie w sprawie abs. jest kilkuetapowe. Po pierwsze, organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego jest zobowiązany do 31 marca następnego roku przedłożyć organowi stanowiącemu i kontrolnemu (radzie/sejmikowi) jednostki samorządu terytorialnego sprawozdanie z wykonania budżetu jednostki terytorialnej. Sprawozdanie jest zaopiniowane przez → regionalną izbę obrachunkową, a następnie komisja rewizyjna rady/sejmiku opiniuje wykonanie budżetu i występuje z wnioskiem do tegoż organu stanowiącego i kontrolnego w sprawie udzielenia (bądź nieudzielenia) abs. organowi wykonawczemu. Rada/sejmik rozpatruje sprawozdanie z wykonania budżetu przedstawione przez organ wykonawczy oraz podejmuje uchwałę w sprawie udzielenia mu (bądź nieudzielenia) abs. Rada/sejmik przyjmuje uchwałę absolutoryjną większością głosów w obecności co najmniej połowy składu organu, przy czym przepisy ustaw o samorządzie powiatu i wojewódzkim wyraźnie stanowią o jawnym charakterze glosowania. Uchwała rady/sejmiku o nieudzieleniu abs. (lub odrzuceniu wniosku o udzielenie abs.) jest traktowana równoznacznie ze złożeniem wniosku o odwołanie organu wykonawczego (w gminie – z podjęciem inicjatywy przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania wójta/burmistrza/prezydenta miasta). T. Słomka

Literatura: S. Bożyk, Sejm w systemie organów państwowych RP, Warszawa 2009 ■ I. Szymańska, Absolutorium jednostek samorządu terytorialnego, „Budżet Samorządu Terytorialnego” 2000, z. 9, www.rzeszow.rio.gov.pl, 20.11.2017.