Letaprywacja/ru

LETAPRYWACJA – traktowanie administracji publicznej państwa przez urzędników jako „dobra niczyjego”, z którego w sposób oficjalny można przejmować wartości majątkowe i organizacyjne, używając mechanizmów prawnych stworzonych przez państwo. Istotą zjawiska l. jest fakt (Jan Boć), że poprzez zalegalizowanie pewnych form interesu lub wykorzystanie istniejącego prawa urzędnicy administracji publicznej we współpracy ze sferą biznesu czerpią korzyści z majątku publicznego Oznacza to wykorzystywanie prawa lub luk prawnych dla osiągnięcia osobistych korzyści. W tej sytuacji dochodzi do zerwania z zasadą równości wobec prawa i wykorzystania go dla prywatnych celów. Zjawisko l. może wystąpić na kilku płaszczyznach. Po pierwsze, dotyka procesu transformacji gospodarczej, a szczególnie prywatyzacji. Proces prywatyzacji, nieprzygotowany pod kątem infrastruktury prawnej i długotrwałego programu przekształceń własnościowych, może stworzyć warunki do nasilenia tendencji do: omijania prawa, wykorzystywania luk prawnych, interpretowania prawa przez osoby mające na nie wpływ formalny i nieformalny lub tworzenia prawa – w korzystny dla nich sposób. Po drugie, może oznaczać tworzenie prawa na użytek osoby lub grupy osób. Ustanowione prawo odnosi się do bardzo wąskiej grupy ludzi – najczęściej przedsiębiorców, rzadziej w sposób bezpośredni polityków – i przynosi im korzyść materialną lub poprawia ich sytuację w inny sposób. W trzecim przypadku chodzi o zawłaszczanie części organizacyjnej państwa, a następnie czerpanie z tego tytułu legalnych dochodów i zysków. W ramach zjawiska l. występuje pobieranie wysokich diet, odpraw czy szerzej – korzystanie z majątku publicznego, interpretowanie prawa na swoją korzyść, dzięki swojemu znaczącemu stanowisku w hierarchii. Z pojęciem l. łączy się korupcja szara, czyli zachowanie moralnie naganne, ale wymykające się jednoznacznej ocenie prawnej (→ korupcja). Należy do niej przekupstwo, w ramach którego dochodzi do zakupu zamówień, kontraktów i innych korzyści rządowych, koncesji, decyzji sądów oraz do uchylania się przed obowiązkiem celnym czy podatkowym. Cechy l. mają również obyczajowe, trudne do wyeliminowania formy wykorzystywania pozycji urzędniczej do celów osobistych lub rodzinnych – takie choćby jak wykorzystywanie samochodu służbowego do celów pozasłużbowych, korzystanie z telefonu służbowego do rozmów prywatnych, kradzież materiałów biurowych w postaci używania papieru służbowego czy toneru do celów prywatnych, ładowanie prywatnych telefonów w pracy, przyjmowanie od firm prywatnych drobnych upominków – długopisów, notesów, kalendarzy [ J. Itrich-Drabarek ].

Literatura: Administracja publiczna, red. A. Błaś, J. Boć, J. Jeżewski, Wrocław 2003 ■ J. Itrich-Drabarek, Uwarunkowania, standardy i kierunki zmian służby cywilnej w Polsce na tle europejskim, Warszawa 2010.