Encyklopedia Administracji Publicznej MW Pivot Skin

POLITYKA – Franciszek Ryszka zauważa, że p. jest pojęciem starym jak dzieje naszej kultury i odnosi się do tej części stosunków międzyludzkich, których treścią jest panowanie, rządzenie, władza – decyzje jednego człowieka lub grupy ludzi narzucane innym i egzekwowane. Definicję p. sprowadza on do stwierdzenia: p. to planowe i zorganizowane dążenie do zdobycia oraz utrzymania władzy – dążenie, któremu odpowiadają określone działania ludzkie. Definicja ta nawiązuje do klasycznej definicji Maxa Webera: p. to dążenie do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy, czy to między państwami, czy też w obrębie państwa między grupami ludzi, które ono obejmuje. Jego zdaniem ten, kto uprawia p., ten dąży do władzy – do władzy rozumianej jako środek w służbie innych celów, idealnych lub egoistycznych, lub do władzy dla niej samej, aby korzystać z poczucia godności, które ona daje. Według Webera p. w szerszym rozumieniu to każdy rodzaj samodzielnej kierowniczej czynności, w węższym – zespół działań podejmowanych w zamiarze uczestnictwa we władzy – bądź pomiędzy państwami, bądź pomiędzy grupami wewnątrz państwa. Kanclerz Otto von Bismarck zauważał, iż p. nie jest nauką… lecz sztuką, a Johann Wolfgang von Goethe nazywał p. domeną brudu. Istnieje pięć najpopularniejszych koncepcji p.: klasyczna, koercyjna, konfliktowa, konsensualna, koncepcja p. bez ideologii. 1. Klasyczne pojęcie p. w istocie syntetyzowało w sobie trzy podstawowe założenia: celem p. jest wspólne dobro obywateli; dbałość o wspólne dobro wymaga roztropnego zarządzania państwem; zarządzanie państwem jest sztuką wymagającą wiedzy, umiejętności i predyspozycji psychicznych, stąd najpopularniejsze i jedno z najstarszych określeń brzmi: p. to sztuka zarządzania państwem. W klasycznej interpretacji w centrum mieści się problematyka władzy i instytucji państwowych. Pojęciem kluczowym jest państwo. Rodowód tej koncepcji sięga starożytnej tradycji greckiej. Słowo p. pochodzi od terminu polis – p. w tym ujęciu wiązała się ze sprawami polis i w efekcie była tym, co dotyczy polis. 2. W koercyjnej koncepcji p. nacisk kładziony jest na podstawowe zadanie nowoczesnego państwa, jakim jest dbałość o bezpieczeństwo oraz utrzymywanie porządku publicznego. Dlatego też p. to prawomocne stosowanie środków publicznej regulacji, również przymusu, nie tylko wobec ciała człowieka, ale też dóbr materialnych będących jego własnością. Polityka koercyjna jest p. państwa prawa. 3. W konfliktowych koncepcjach p. kluczowe są pojęcia: sprzeczność, agresja, przemoc, walka, dezintegracja, konfrontacja. Konflikt cechuje się tym, iż strony dążą do wzajemnie wykluczających się celów, które na ogół mają dla nich wartość egzystencjalną (np. terytorium państwa, jego suwerenność), jest rozstrzygany w drodze walki, w walce ujawniają się nowi wrogowie i sojusznicy. Konfliktowe ujęcia p. występują w wielu wariantach, przykładowo w decyzjonizmie Carla Schmitta to, co polityczne, konstytuuje relacja między nami i wrogiem. Pojęcia „przyjaciel” i „wróg” mają tu konkretny sens egzystencjalny. Wróg to walcząca lub co najmniej gotowa do walki zorganizowana grupa ludzi, która stoi na drodze innej, podobnie zorganizowanej grupy. Polityka zostaje zatem sprowadzona do utrzymania porządku społecznego i lokalizacji każdego, kto może podjąć wrogie działania. Zawsze uwzględnia się tutaj antagonizmy egzystencjalne i opisuje naturę wroga – tego, który zakłóca porządek w państwie. Polityczność według Schmitta zakłada nieustanny spór, czy bardziej precyzyjnie, nigdy nie ustającą gotowość do sporu. 4. W koncepcjach konsensualnych p. postrzegana jest jako sztuka dochodzenia do kompromisu, eliminacji przemocy w stosunkach międzyludzkich – p. jako konsensus. W myśl sentencji: zgoda buduje, niezgoda rujnuje. Zwolennikami takiej optyki są nade wszystko liberałowie. Redukują oni p. do zabezpieczenia warunków wolności obywatelskiej i eliminowania przyczyn jej ograniczeń – takich jak wojny, konflikty. W tym specyficznym ujęciu p. jest metodą opartą na ugodzie i negocjacjach, a nie na przymusie i nagiej sile. 5. W koncepcjach p. bez ideologii postrzegana jest ona jako sztuka bycia wybieranym i bycia wybranym. Bycie wybranym staje się celem samym w sobie, a nie środkiem prowadzącym do właściwego celu politycznego. Sukces polityczny mierzony jest liczbą zdobytych głosów. P. zostaje sprowadzona do walki o zdobycie rynku politycznego, to znaczy przede wszystkim poparcia wyborców. Rynkiem tym rządzą prawa podaży i popytu, a oferowany towar wymaga promocji (→ polityka a administracja według Webera) [ J.G .Otto ].

Literatura: F. Ryszka, Nauka o polityce, Warszawa 1984 ■ M. Weber, Polityka jako zawód i powołanie, Kraków 1998 ■ Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, red. K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski, Warszawa 2007.