Encyklopedia Administracji Publicznej MW Pivot Skin

SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE – w ujęciu podmiotowym obejmuje → Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) i sądy administracyjne (obecnie 16 wojewódzkich sądów administracyjnych – wsa), które sprawują wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej jako sądy szczególne/wyodrębnione (obok Sądu Najwyższego, sądów powszechnych oraz sądów wojskowych). W ujęciu przedmiotowym jest to rodzaj kontroli działalności (bądź bezczynności) administracji publicznej wykonywany przez organy państwowe niezawisłe od administracji publicznej (kontrola zewnętrzna administracji). Sądownictwo administracyjne stanowi jedną z podstawowych gwarancji demokratycznego państwa prawnego i polega przede wszystkim na orzekaniu o legalności aktów administracyjnych. Podstawowym celem kontroli sądowoadministracyjnej jest ochrona praw obywateli poprzez zagwarantowanie zgodnego z prawem działania administracji wobec obywatela (ochrona praw podmiotowych), jak i ochrona obiektywnego porządku prawnego RP. Kontrola administracji podejmowana przez sądy administracyjne obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej, rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej oraz weryfikację rozstrzygnięć nadzorczych wobec organów samorządu terytorialnego. Kontrola administracji podejmowana przez sądy administracyjne działa na zasadzie skargowości (skarga do wsa i skarga kasacyjna do NSA), nie może być podejmowana z urzędu. W odróżnieniu od sądów powszechnych obowiązuje kasacyjny charakter rozstrzygnięć sądów administracyjnych. Oznacza to, że sąd może wyeliminować („skasować”) z porządku prawnego niezgodną z prawem formę działania administracji publicznej, ale nie może rozstrzygnąć sprawy administracyjnej w zastępstwie organu administracji publicznej – nie ma zatem możliwości wydania w miejsce aktu nielegalnego aktu prawidłowego. Obecny dwuinstancyjny model sądownictwa administracyjnego funkcjonuje od 1 stycznia 2004 r. [ A. Mirska ].

Literatura: J. Jagielski, Kontrola administracji publicznej, Warszawa 2012 ■ Polskie sądownictwo administracyjne – zarys systemu, red. Z. Kmieciak, Warszawa 2017.