Encyklopedia Administracji Publicznej MW Pivot Skin

REGION – wydzielony obszar powierzchni Ziemi charakteryzujący się specyficznymi cechami odróżniającymi go od otoczenia. Definicja r. jest różna zależnie od dyscypliny naukowej. W naukach ekonomicznych r. to obszar wyróżniony na podstawie cech związanych z działalnością człowieka. R. ekonomiczne klasyfikuje się na podstawie rozróżnienia specyfiki gospodarowania (np. rolniczy, przemysłowy) oraz na podstawie analizy zależności ekonomicznych. W naukach prawnych r. to jednostka podziału administracyjnego najwyższego stopnia, wyodrębniona przez ustawodawcę ze względu na cechy różniące ją od innych jednostek podziału administracyjnego tego samego stopnia. Zakres kompetencji r. jest uzależniony od specyfiki rozwiązań ustrojowych przyjętych w danym państwie (zapisanych w konstytucji lub w ustawach). Według deklaracji Zgromadzenia Regionów Europy na temat regionalizmu z 1996 r. definiuje się r. jako część ściśle określonego terytorium państwowego, podporządkowanego władzy centralnej. Jest usytuowany pomiędzy centrum państwa a niższymi jednostkami terytorialnymi i najczęściej ma status korporacji prawa publicznego. Dysponuje przy tym określonymi kompetencjami politycznymi oraz powinien mieć wybieraną władzę polityczną. Wyróżniane są następujące trzy typy regionów: 1. federalny – odpowiadający pojęciu państwa federalnego; 2. autonomiczny – występujący w państwach unitarnych lub tych, które w literaturze określa się mianem państw regionalnych (Włochy i Hiszpania), o zagwarantowanej w konstytucji pozycji ustrojowej oraz przyznanych przez państwo (konstytucję lub ustawę) w statucie autonomicznym instrumentach prawnych (prawotwórstwo ustawodawcze i wykonawcze) i finansowych autonomii (własne dochody podatkowe lub określony udział w podatkach państwowych). Celem takiego r. jest wykonywanie kompetencji państwa określonych przez konstytucję w interesie własnego terytorium. Statut autonomiczny określa granice uprawnień r., formy nadzoru państwowego oraz gwarancje ochrony praw r. (z reguły sądowe). Zwykle zakres uprawnień jest enumeratywnie wyliczony w statutach autonomicznych, z możliwością ich rozszerzenia przez ustawy konstytucyjne; 3. r. administracyjno-samorządowy – jego status oparty jest na samodzielnym (samorządowym) wykonywaniu przez korporacje terytorialne zadań administracji publicznej. R. o tym charakterze mają odrębną od państwa osobowość publicznoprawną i dysponują środkami obrony swych uprawnień przez ingerencją rządu centralnego. W odróżnieniu od r. autonomicznych ich status regulują ustawy zwykłe. Rada regionalna, będąca regionalnym organem uchwałodawczym, nie zaś jak w państwach złożonych z regionów autonomicznych, ustawodawczym, jest obierana przez mieszkańców r. w wyborach powszechnych. R. ma także własny organ wykonawczy, którym jest przewodniczący rady regionalnej Tak rozumiany samorząd działa na dużej powierzchni i zamieszkiwany jest przez znaczną liczbę ludności, która ma odróżniające ją od innych tego typu jednostek cechy kulturowe, społeczne i ekonomiczne. Państwo kontroluje w zasadzie jedynie legalność działań organów r., nie ingerując w celowość takich działań. Klasycznym przykładem są r. francuskie powstałe w 1982 r. W UE, na potrzeby polityki spójności, Komisja Europejska opracowała specjalną hierarchiczną klasyfikację r. (tzw. Nomenklatura Jednostek Terytorialnych dla Celów Statystycznych → NUTS), która uwzględnia specyficzne podziały administracyjne państw członkowskich i gdzie r. jest definiowany jako terytorialna jednostka statystyczna, która pokrywa się z podziałem administracyjnym występującym w poszczególnych państwach członkowskich. W Polsce jednostką regionalną jest → województwo (→ regionalizacja, polityka regionalna) [D. Długosz, K. Tomaszewski ].

Literatura: H. Dumała, Transnarodowe sieci terytorialne w Europie, Lublin 2012 ■ T. Kaczmarek, Struktury terytorialno-administracyjne i ich reformy w krajach europejskich, Poznań 2005 ■ K. Tomaszewski, Regiony w procesie integracji europejskiej, Kraków 2007.