Administracja publiczna

ADMINISTRACJA PUBLICZNA – podstawowe dla prawa administracyjnego i nauki administracji określenie występujące w Konstytucji RP (art. 184, zgodnie z którym sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej) oraz w ustawodawstwie (poczynając od 1999 r., od art. 1 k.p.a.), dla którego przyjmuje się różne definicje, dające się sprowadzić do trzech ujęć: negatywnego, przedmiotowego (funkcjonalnego) i podmiotowego. W ujęciu negatywnym, wychodzącym od podziału władz, a.p. stanowi tę część działalności państwa w szerszym znaczeniu (obecnie na ogół określanego jako władze publiczne, państwo bowiem w tym znaczeniu obejmuje również samorząd, w szczególności → samorząd terytorialny), która nie jest ani ustawodawstwem, ani wymiarem sprawiedliwości, a która wobec tego, działając na podstawie przepisów prawa i pod kontrolą władzy sądowniczej zgodnie z zasadą legalizmu, odpowiada w systemie władz publicznych za praktyczny stan i całokształt spraw publicznych (spraw, których podejmowanie i załatwianie jest podyktowane → interesem publicznym. Rozwinięciem tego ujęcia jest rozróżnianie w obrębie władzy wykonawczej rządu i funkcji rządzenia, tj. podejmowania podstawowych rozstrzygnięć politycznych, oraz administracji i administrowania. To jednak prowadzi już do ujęcia funkcjonalnego, w którym a.p. oznacza bezpośrednie, praktyczne wykonywanie zadań państwa w szerszym znaczeniu (zadań publicznych). W tym ujęciu a.p. może, przybierając charakter organizatorski, wykraczać poza wykonywanie ustaw, a zarazem łączy się z zarządzaniem zasobami publicznymi, służącymi wykonywaniu zadań z zakresu a.p. W ramach a.p. w ujęciu funkcjonalnym wyróżnia się cztery rodzaje działalności – i administracji: reglamentacyjno-porządkową, stosującą władcze środki typowe dla imperium publicznego; świadczącą, zapewniającą dostarczanie usług publicznych w sferze szkolnictwa, zdrowia, kultury, ale także transportu zbiorowego czy zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków; właścicielską, czyli zarządzania mieniem publicznym (dominium); zarządzania rozwojem, przede wszystkim poprzez planowanie publiczne. Zadania z zakresu a.p. mogą być, jeżeli jest to przewidziane w ustawodawstwie, wykonywane przez podmioty nienależące do struktury aparatu a.p., takie jak → organizacje pozarządowe czy przedsiębiorcy (zadania zlecone z zakresu a.p.). W ujęciu podmiotowym a.p. to właśnie aparat a.p. – zespół osób, które wchodzą w skład instytucji wyodrębnionych w strukturze organizacyjnej państwa w szerszym znaczeniu, utworzonych w celu wykonywania zadań z zakresu a.p.; instytucje te stanowią podmioty a.p., wśród których szczególne miejsce zajmują → organy a.p. , tj. podmioty ustawowo wyposażone w kompetencje w sferze imperium publicznego. Różnorodne aspekty a.p. wyrażone w różnych jej ujęciach można połączyć w zbiorczej definicji przedmiotowo-podmiotowej: przez a.p. rozumie się zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie ustawy i w określonych prawem formach. Tak rozumianą a.p. dzieli się przede wszystkim na państwową i samorządową; w ramach administracji państwowej podstawową rolę odgrywa → administracja rządowa, a administracji samorządowej → samorząd terytorialny (→ administracja) [ H. Izdebski ].

Literatura: A. Błaś, J. Boć, J. Jeżewski, Nauka administracji, Wrocław 2013; H. Izdebski, M. Kulesza, Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne, Warszawa 2004; K. Żukowski, Administracja publiczna, [w:] Leksykon prawa administracyjnego materialnego. 100 podstawowych pojęć, red. T. Bąkowski, K. Żukowski, Warszawa 2016.