Polityczna teoria samorządu terytorialnego

POLITYCZNA TEORIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO – koncepcja teoretyczna, u której źródeł stała metoda dialektyczna Hegla, zgodnie z którą państwo i społeczeństwo to ścierające się sprzeczności, które wynikają z odmiennych celów je motywujących, oraz analiza doświadczeń Wielkiej Brytanii w sferze samorządu terytorialnego. Państwo, aby przeciwdziałać dążeniom społeczeństwa, tworzy tzw. self-government, mający za zadanie podporządkować interesy społeczne i spełniać obowiązki państwowe. W Wielkiej Brytanii ustrój jednostek samorządu terytorialnego zbudowany został na zasadzie dekoncentracji – jest to system, w którym urzędy niższe są podporządkowane wyższym lub najwyższym, co oznacza, że ich akty nie są ani ostateczne, ani samodzielne; przy tym to podporządkowanie nie wyraża się w podziale na stopnie. Owo odrzucenie decentralizacji na rzecz dekoncentracji wiązano z założeniem, że samorząd terytorialny należy postrzegać jako pojęcie polityczne, niewynikające z żadnej reguły prawnej. Istotnym czynnikiem, który miał decydować o samorządowym charakterze, był skład osobowy jego organów. Wskazywał na to Rudolf von Gneist, dla którego kluczowy był udział w pracach organów samorządowych urzędników honorowych, niepobierających uposażenia za swoją pracę. Miało to zagwarantować ich niezależność od stronnictw mających władzę, a w konsekwencji całkowite poświęcenie się służbie na rzecz społeczności lokalnej. Element ten był dla Gneista na tyle ważny, że odrzucał on samą osobowość prawną jako element konstytuujący samorząd terytorialny [ M. Jęczarek ].

Literatura: T. Bigo, Związki publiczno-prawne w świetle ustawodawstwa polskiego, Warszawa 1990 ■ J. Panejko, Geneza i podstawy samorządu europejskiego, Wilno 1934 ■ S. Wójcik, Samorząd terytorialny w Polsce w XX wieku: myśl samorządowa: historia i współczesność, Lublin 2007.