Jednostka budżetowa

JEDNOSTKA BUDŻETOWA – typowa, tradycyjna forma organizacyjna sektora finansów publicznych. J.b. powoływane są w drodze ustaw lub aktów wewnętrznych podmiotów tworzących te jednostki. W obu przypadkach podstawą ich funkcjonowania jest statut. Tworzenie, a także łączenie i likwidacja j.b. na szczeblu centralnym należy do kompetencji ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów oraz innych organów działających na podstawie odrębnych ustaw (w przypadku państwowych j.b.). Natomiast w podsektorze samorządowym j.b. tworzą, łączą i likwidują organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego (gmin, powiatów, województw). J.b. nie mają osobowości prawnej, działają w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu terytorialnego. W formie j.b. funkcjonują zarówno wszystkie urzędy (np. ministerstwa, urzędy centralne, urzędy gmin, starostwa powiatowe, urzędy marszałkowskie, urzędy pracy), jak również wiele innych jednostek organizacyjnych, takich jak np. szkoły, ośrodki pomocy społecznej, domy dziecka, zakłady karne, regionalne izby obrachunkowe. J.b. prowadzą gospodarkę finansową na podstawie planów finansowych (planów dochodów i wydatków), wykonując – co do zasady – swoją działalność nieodpłatnie. Rozliczają się z właściwym budżetem metodą brutto. Oznacza to, że wszelkie wydatki j.b. pokrywane są przez budżet państwa lub budżety właściwych jednostek samorządu terytorialnego, a ewentualne dochody uzyskiwane przez j.b. odprowadzane są do właściwych budżetów. W rezultacie j.b. realizują zasadę zupełności finansów publicznych, zgodnie z którą w budżecie powinny być ujmowane wszelkie dochody i wydatki jednostek państwowych lub samorządowych. Z drugiej strony, obowiązek zwrotu do budżetu wygospodarowanych lub zaoszczędzonych środków finansowych czyni tę formę organizacyjną mało efektywną ekonomicznie. Formą prawną władania mieniem przez j.b. jest tzw. trwały zarząd. W ramach trwałego zarządu j.b. uprawnione są do korzystania z nieruchomości w celu wykonywania przypisanych im zadań, dysponowania nieruchomościami na cele budowlane, a także oddawania nieruchomości w dzierżawę, najem, użyczenie. Trwały zarząd ustanawiany jest przez podjęcie decyzji administracyjnej, na czas oznaczony lub nieoznaczony [ R. Cieślak ].

Literatura: Finanse publiczne i prawo finansowe, red. C. Kosikowski, E. Ruśkowski, Warszawa 2003 ■ Z. Ofiarski, Prawo finansowe, Warszawa 2010 ■ Ustawa o finansach publicznych. Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, red. W. Misiąg, Warszawa 2017.