Autonomia

AUTONOMIA (gr. autonomía – samorząd, prawo do siebie samego) – prawo do samodzielnego rozstrzygania o własnych sprawach, o sprawach konkretnej zbiorowości (narodu, instytucji, miasta, regionu itd.), samostanowienie. Oznacza najszersze uprawnienia samorządowe (także z własnym prawodawstwem) danego terytorium w granicach państwa. A. to prawo do samodzielnego rozstrzygania spraw wewnętrznych danej społeczności. Rodzaje a.: prawna; prawa; polityczna; regionalna; kulturalna; gospodarcza; region autonomiczny. A. polityczna to uznanie kompetencji danej wspólnoty z jednoczesnym wyłączeniem jurysdykcji państwa w zakresie tzw. sfer zastrzeżonych, np. kulturowych, gospodarczych, infrastruktury, przekazanych do samodzielnego rozstrzygania władzom społeczności/regionu. Zgodnie z koncepcją Arenda Lijpharta jest to istotna charakterystyka społeczeństw złożonych, wpisująca się w system demokracji konsensualnej. W tych systemach oddaje się pewne kwestie do wyłącznej decyzji mniejszości, wydzielając je spod jurysdykcji władzy centralnej (większości). A. regionalna to odmiana a. politycznej, w której państwo uznaje samodzielność w wybranych sferach społeczności zamieszkującej dany region; występuje tam, gdzie pojawiają się sprzyjające uwarunkowania: historyczne, językowe, etniczne, geograficzne, ekonomiczne. Region autonomiczny jest jednostką organizacji terytorium państwa, stanowiącą obszar względnie jednolity gospodarczo, społecznie i kulturowo, którego odrębność i samodzielność gwarantowana jest konstytucyjnie, a jego celem jest urzeczywistnienie treści ustrojowych za pomocą środków określonych przez prawo publiczne, w interesie własnego terytorium. Dla realizacji tego celu otrzymuje on uprawnienia do stanowienia prawa i administracji, które wykorzystuje na zasadzie wyłączności [ M. Kaczorowska ].

Literatura: W. Misiuda Rewera, Włochy. Republika autonomii, Lublin 2005 ■ L. Paterson, The autonomy of modern Scotland, Edinburgh 1994 ■ T. Skrzypczak, „Państwo regionalne” – wybrane problemy autonomii terytorialnej we Włoszech i Hiszpanii, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Nauk Politycznych” 1984, z. 21.