Weber Max

WEBER MAX (1864–1920) – wybitny niemiecki socjolog, filozof, prawnik i ekonomista. Twórca wielu koncepcji, które wywarły przemożny wpływ na współczesną teorię i badania społeczne. Jego zainteresowania ogniskowały się wokół teorii społecznej, metodologii nauk społecznych, socjologii gospodarczej, religii, polityki i prawa, teorii organizacji, a także socjologii historycznej. Weber w swoich badaniach nad społeczeństwem analizował procesy, które legły u podstaw powstania nowoczesnego kapitalizmu i współczesnych społeczeństw. Utrzymywał, że istnieje silny związek między rozwojem kapitalizmu a wartościami protestanckimi. Istotnym wkładem Webera do teorii polityki było wprowadzenie typologii panowania politycznego i jej podział na panowanie tradycyjne, legalne i charyzmatyczne. Wskazywał, że wraz z rozwojem biurokracji nowoczesne państwo coraz bardziej opiera się na racjonalnej, legalistycznej władzy. Weberowski model biurokracji stanowi istotny wkład w teorię organizacji i zasadne jest postrzeganie go jako kamienia węgielnego współczesnej administracji (→ model biurokracji). Cechami tej nowoczesnej biurokracji miały być: bezosobowość, racjonalność, specjalizacja, zorientowana na osiągnięcia służba cywilna, wolna od arbitralności i uznaniowości charakteryzujących wcześniejsze sposoby urządzenia aparatu urzędniczego. Jej wyróżnikami były także: monokratyczna hierarchia urzędowa, oparcie na bezosobowych przepisach, dokumentowanie działalności, oddzielanie urzędników od własności, stałość zatrudnienia, kwalifikacje, apolityczność oraz scentralizowana kontrola. Weber, chociaż uważał biurokrację za technicznie dominującą, był zatroskany jej potencjalnie destrukcyjnym wpływem na jednostki. Jego obawy o konsekwencje biurokratyzacji świata społecznego oddaje metafora żelaznej klatki. Klatka jest metaforycznym instrumentem dominującej władzy, w której biurokracja wydaje się być systemem legitymizowania władzy nad jej członkami, neutralizacji ich autonomii oraz sposobu uniformizacji opinii i postaw (→ polityka a administracja według Webera) [ S. Mazur ].

Literatura: M. Weber, Gospodarka i społeczeństwo, Warszawa 2002 ■ M. Weber, Polityka jako zawód i powołanie, [w:] M. Weber, Racjonalność, władza, odczarowanie, Poznań 2011 ■ M. Weber, From Max Weber: Essays in Sociology, red. i wstęp, H.H. Gerth, C.W. Mills, B.S. Turner, London 1991.