Wójt

WÓJT – organ wykonawczy w gminach wiejskich. Pochodzi z samorządowych wyborów powszechnych, równych, bezpośrednich oraz odbywających się w głosowaniu tajnym. Termin pochodzi od niemieckiego voght i funkcjonuje w Polsce od średniowiecza wraz z wprowadzeniem osadnictwa na prawie niemieckim. W. był wasalem pana (przez niego powoływanym), miał uprawnienia sądownicze, funkcja ta często była dziedziczna. W wykonywaniu zadań pomagała mu rada miejska. Urząd w. od średniowiecza ewoluował, w dwudziestoleciu międzywojennym był już charakterystyczny wyłącznie dla gmin wiejskich. W. stał na czele organu wykonawczego wybieranego przez radę gminy i jednocześnie był jej przewodniczącym. W okresie PRL (od 1950 r.) urząd w. został zniesiony. W restytuowanym w 1990 r. samorządzie terytorialnym urząd w. powrócił, był on przewodniczącym organu wykonawczego (zarządu) wybieranego przez radę gminy. Od 2002 r. jest to monokratyczny organ wykonawczy w gminach wiejskich, pochodzący z wyborów bezpośrednich (jeśli mieszkańcy nie wybiorą w. w głosowaniu lub brak kandydata, wyboru dokonuje rada gminy). Kandydat musi mieć najpóźniej w dniu wyborów ukończone 25 lat i nie ma obowiązku zamieszkiwania gminy, w której ubiega się o urząd. Kadencja (tak jak rady) trwa pięć lat. W. może zostać odwołany ze stanowiska w drodze referendum lokalnego z inicjatywy mieszkańców lub rady, a w przypadku stwierdzenia rażących naruszeń konstytucji może zostać usunięty z urzędu przez prezesa rady ministrów. W. (tak jak → burmistrz i → prezydent miasta) ma szerokie kompetencje w zarządzaniu gminą, np. przygotowuje projekt uchwały budżetowej i projekty innych uwał (w praktyce jest on głównym inicjatorem procesu uchwałodawczego), opracowuje plany na wypadek sytuacji kryzysowych i plan zagospodarowania przestrzennego. Wykonuje budżet i uchwały, gospodaruje mieniem komunalnym, wydaje → decyzje administracyjne, jest zwierzchnikiem urzędu gminy, mianuje swojego zastępcę, na jego wniosek rada powołuje skarbnika (→ organ wykonawczy samorządu terytorialnego) [ J. Wasil ].

Literatura: A.K. Piasecki, Samorząd terytorialny i wspólnoty lokalne, Warszawa 2009 ■ Z. Bukowski, T. Jędrzejewski, P. Rączka, Ustrój samorządu terytorialnego w Polsce, Toruń, 2013 ■ B. Dolnicki, Samorząd terytorialny, Warszawa 2016.