Straż gminna/miejska

STRAŻ GMINNA/MIEJSKA – umundurowana formacja tworzona przez radę gminy (wiejskiej czy miejskiej), która ma służyć do ochrony → porządku publicznego na terenie gminy. Nadzór nad działalnością straży sprawuje wójt/burmistrz/prezydent miasta, a w zakresie fachowym – Komendant Główny Policji poprzez właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji. Do jej zadań należy: ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych, czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego, kontrola publicznego transportu zbiorowego, współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli, pomoc w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywiołowych oraz innych miejscowych zagrożeń, ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej, współdziałanie z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych. S.gm./m. została utworzona siedem lat po reformie samorządowej z 1990 r. (do tego czasu po zmianach ustrojowych zapoczątkowanych w 1989 r. działały straże miejskie na podstawie ustawy o policji z 1990 r.), działa na podstawie odrębnej ustawy. Samorząd terytorialny powołany jest do zaspokajania zbiorowych potrzeb społeczności lokalnych. Jedną z nich jest potrzeba poczucia bezpieczeństwa osobistego jej członków. Jednocześnie jako podmiot administracji publicznej realizuje zadania z zakresu bezpieczeństwa i porządku publicznego, ochrony przeciwpożarowej i zarządzania kryzysowego. Zakres tych zadań uzależniony jest od stopnia decentralizacji władzy publicznej. Jednostki samorządu terytorialnego realizują te zadania poprzez uprawnienia do wydawania aktów prawa administracyjnego w obszarze bezpieczeństwa obywateli, oddziaływanie na działalność państwowych instytucji, w tym przede wszystkim na policję. Samorząd terytorialny, zwłaszcza na poziomie lokalnym, może też tworzyć własne samorządowe służby policyjne w formie podległej jednostki organizacyjnej. W Europie mieliśmy do czynienia z dwoma modelami udziału samorządu terytorialnego w ochronie bezpieczeństwa i porządku publicznego. W pierwszym, który funkcjonował do połowy lat sześćdziesiątych XX w. w krajach skandynawskich, jedynym podmiotem odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa były policje samorządowe bez udziału państwa. Częstszym rozwiązaniem organizacyjnym jest model dualistyczny – na poziomie lokalnym obok formacji państwowych działają samorządowe policje [ A. Misiuk ].

Literatura: W. Kotowski, Straże gminne. Komentarz, Warszawa 2014 ■ A. Misiuk, Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zagadnienia prawno-ustrojowe, Warszawa 2008.