Gmina

GMINA – jednostka samorządu terytorialnego, podstawowa jednostka → podziału terytorialnego w Polsce, a także lokalna wspólnota samorządowa będąca podmiotem samorządu. Ze stwierdzenia tego wynikają określone konsekwencje. Przede wszystkim gm. zgodnie z → zasadą pomocniczości zostały wyposażone w większość kompetencji w zdecentralizowanej strukturze samorządu terytorialnego. W przypadku wątpliwości, do kogo należy konkretne zadanie na poziomie lokalnym, przyjmuje się domniemanie kompetencji na rzecz gm., gdyż do jej zakresu działania należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Wyróżnia się trzy rodzaje gm.: 1. miejskie, których cały obszar stanowi miasto, 2. miejsko-wiejskie, składające się z miasta i kilku/kilkunastu wsi, 3. wiejskie, w skład których wchodzą miejscowości bez statusu miasta. Według stanu na 1 stycznia 2019 r. Polska jest podzielona na 2477 gm., w tym: 1537 wiejskich, 638 miejsko-wiejskich i 302 miejskie, z czego 66 to miasta na prawach powiatu. Organem stanowiącym i kontrolnym jest – w zależności od rodzaju gm. – rada gminy albo rada miasta. Organem wykonawczym jest, zależnie od rodzaju gm.: 1. wójt w gm. wiejskiej, 2. burmistrz w gm., której siedziba znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gm., 3. prezydent miasta w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców. Tworzenie, łączenie, podział, znoszenie, ustalanie granic i nazw gm. oraz siedzib ich władz następuje w drodze rozporządzenia rady ministrów po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami zainteresowanych miejscowości. Przy podejmowaniu tych decyzji należy dążyć do tego, by gm. obejmowała obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze zapewniające zdolność wykonywania zadań publicznych. W gm. – jako jedynej jednostce podziału terytorialnego – jest możliwe tworzenie jednostek pomocniczych: sołectw, dzielnic, osiedli. Ustawodawca pozostawił radzie gminy swobodę kształtowania podziału pomocniczego (→ samorząd terytorialny; nadzór nad samorządem terytorialnym; wspólnota lokalna; modele gminy ) [ K.A. Kuć-Czajkowska ].

Literatura: M. Barański, S. Kantyka, S. Kubas, M. Kuś, Samorząd terytorialny i wspólnoty lokalne, Warszawa 2007 ■ B. Dolnicki, Samorząd terytorialny, Kraków 2016 ■ W. Zając, Zasadniczy trójstopniowy podział terytorialny Polski. Komentarz do przepisów, Warszawa 1999.