Służba cywilna

SŁUŻBA CYWILNA – wyodrębniony zespół ludzi zatrudnionych na podstawie prawa publicznego lub prywatnego w celu realizacji określonych w prawie zadań, kierujących się określonym systemem norm, wartości i procedur, mających za zadanie służyć społeczeństwu oraz utrzymywać istotne funkcje państwa. Nieodłącznym elementem s.c. jest → misja służby publicznej, która oparta jest na takich standardach, jak: wierność konstytucji, apolityczność/neutralność polityczna, bezstronność, lojalność wobec przełożonych, stabilność zatrudnienia, rzetelność i profesjonalizm, kryterium równości szans, równości dostępu i konkurencyjności przy rekrutacji do służby, zarządzanie z udziałem samych zainteresowanych i w interesie obywateli. Zasady powinny dać odpowiedź na pytanie, jak korpus s.c. ma służyć społeczeństwu, aby zaspokajać wiele rozmaitych potrzeb społecznych w zmieniającej się dynamicznie rzeczywistości. Istotą s.c. jest dokonanie w obrębie administracji publicznej swoistego podziału władzy między zmieniającą się wraz z demokratycznymi wyborami władzą polityczną a stałą profesjonalną kadrą urzędników. Podział jest specyficzny, gdyż zakłada nie tylko współdziałanie, ale i podporządkowanie (w pełni służbowe, jak również częściowo osobowe) osób wchodzących w skład profesjonalnej s.c. Ustanowienie profesjonalnej s.c., niezależnej od władzy politycznej wybranej w demokratycznych wyborach, jest prawidłowe pod warunkiem, że urzędnicy będą także przestrzegać zasad demokracji i stać na jej straży. Wykorzystując przyznane im uprawnienia, muszą działać zgodnie z polityką rządu i zdawać sobie sprawę, że ostateczna władza należy do tych, których wybrało społeczeństwo. Korpus s.c. nie pochodzi z wyboru, więc nie ma demokratycznej legitymacji. W państwach demokratycznych od połowy XIX w. do pierwszej dekady XXI w. wykształciły się trzy zasadnicze modele s.c.: → model kariery, zwany awansowym lub zamkniętym, → model pozycyjny, zwany modelem stanowisk lub menedżerskim i → model mieszany, zwany hybrydowym [ J. Itrich-Drabarek ].

Literatura: Ch. Demmke, Civil Services Between Tradition and Reform, EIPA, Maastricht 2004 ■ J. Itrich-Drabarek, Uwarunkowania, standardy i kierunki zmian służby cywilnej w Polsce na tle europejskim, Warszawa 2010 ■ J. Itrich-Drabarek, The Civil Service in Poland – Theory and Experience, Frankfurt am Main 2015.